1- HIV ve AIDS nedir?
HIV, "İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü" anlamına gelir ve bir virüstür. Bir kişi HIV ile enfekte olduğunda, o kişi "HIV pozitif" olur. Zamanla, HIV virüsü CD4 lenfositleri (veya "T hücreleri") adı verilen beyaz kan hücrelerini öldürür ve enfeksiyonlara ve bazı kanser türlerine karşı vücudu zayıf hale getirir. Sonuçta normal insanda hastalık yapması zor olan mikroorganizmalar, kişide çok kolay hastalıklara yol açabilir.
HIV, insanda CD4 adı verilen beyaz kan hücrelerini enfekte ederek ölmelerine yol açar ve sayısını düşürür. Sağlıklı bir kişide genellikle 600 ile 1200 arasında bir CD4 sayısı vardır. CD4 sayısı 200'ün altına düştüğünde, kişinin bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıflar ve fırsatçı enfeksiyonlar ve kanserler kolayca gelişebilir. Bu aşamadan sonra kişi AIDS tanısı alır.
AIDS "Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu" anlamına gelir ve sebebi HIV'dir. Her iki terim aynı hastalığı tanımladığından kafa karıştırıcı olabilir. AIDS, HIV'in neden olduğu hastalığın ilerlemiş halidir.
2- HIV enfeksiyonunun insanda ki süreci nasıldır?
HIV ile enfekte olan kişi bir süre sonra grip benzeri bir hastalık geçirebilir. Bu dönemin viral üst solunum yolu enfeksiyonu ya da halk arasında öpücük hastalığı olarak bilinen mono-nükleoz sendromundan farkı yoktur , kişi ayrım yapamaz. Bu döneme "Primer HIV Enfeksiyonu" ya da "Akut Retroviral Sendrom"adı verilir.
Bu dönem atlatıldıktan sonra (15-20 gün) sessiz döneme girilir (Latent Dönem ya da Latent HIV Enfeksiyonu ). Kişiden kişiye değişmekle birlikte yaklaşık 8-10 yıl süren bu dönemde, genellikle hastalıkla ilgili hiçbir bulgu ve belirti yoktur. Bu dönem içinde CD4 sayıları azalmakta ve vücuttaki virüs miktarı artmaktadır.
Son olarak, CD4 sayılarının kritik düzeylere gelmesi ile ( < 200) hastalarda fırsatçı enfeksiyonlar ve kanserler ortaya çıkmaktadır.
3- Kişide HIV enfeksiyonunu akla getirebilecek bulgu ve belirtiler nelerdir?
• Hızlı kilo kaybı
• Kuru öksürük
• Tekrarlayan ateş veya gece terlemeleri
• Derin ve açıklanamayan yorgunluk
• Büyümüş koltuk altı, kasık veya boyun lenf bezleri
• Bir haftadan fazla süren ishal
• Ağızda, boğazda veya dil üzerinde beyaz noktalar ya da alışılmamış lekeler
• Sık tekrarlayan zatüre
• Deri, ağız, burun üzerinde veya göz kapaklarının içinde kırmızı, pembe veya morumsu veya lekeler
• Hafıza kaybı, depresyon ve diğer nörolojik bozukluklar.
4- HIV tanısı nasıl konulur?
HIV tanısı için herhangi bir laboratuvarda test yaptırmanız gerekmektedir. HIV tanısı için ilk planda kişinin kanından “Anti-HIV” adını verdiğimiz test yapılmaktadır. Günümüzde kullanılan testler oldukça güvenilirdir ve bulaşma sonrası yaklaşık ilk 10 gün içinde (7-15 gün) pozitif hale gelmektedir. Pozitif olarak saptanan kişilerden ikinci bir kez aynı test tekrarlanır. Yine pozitif bulunması halinde "Western blot" adını verdiğimiz doğrulama testi yapılmaktadır.
5- HIV nasıl bulaşır?
• Kan (adet kanı dahil) ve kan ürünleri
• Semen ve seminal sıvı
• Vajinal salgılar
• Anne sütü
• Aynı enjektörün kullanımı (özellikle damar içi madde kullananlarda)
• Dövme ve piercing
• Kaza ile enjektör iğnesinin ele batması (HIV pozitif kişinin)
• Kan nakli
• Çocuk doğurma (anneden bebeğe)
• Emzirme
• Organ nakli (organ verici HIV pozitif ise)
6- Hangi cinsel davranışlar ile HIV bulaşabilir?
• Vajinal seks
• Kadınlarla veya erkeklerle yapılan anal seks
• Oral seks
• HIV bulaştırma riski büyük oranda prezervatif kullanarak azaldığı akıldan çıkarılmamalıdır.
7- Hangi yollar ile HIV bulaşmaz?
• Tükürük, gözyaşı, ter, dışkı veya idrar
• Sarılma
• Öpüşme
• Masaj
• El sıkışmak
• Böcek-sivrisinek ısırıkları
• HIV olan biriyle aynı evde yaşamak
• HIV olan biriyle ile aynı duş veya tuvaleti paylaşmak.
9- HIV'den nasıl korunabilirim?
HIV'den korunma, HIV hakkında bilgi sahibi olmak ile yakından ilişkilidir. HIV'in nasıl bulaştığını, bulaşma yollarını ve nasıl bulaşmadığını bilmek kendinizi ve eşinizi bu hastalıktan korumak için en önemli noktalardır.
10- HIV tedavi edilebilir bir hastalık mıdır?
HIV ilk ortaya çıktığında tedavisi olmayan bir hastalık olarak kabul edilmekteydi. HIV ile enfekte olan kişiler tedavi imkânı olmadığından hastalık ilerlediğinde fırsatçı enfeksiyonlar ya da ortaya çıkan kanserler nedeni ile kaybediliyordu. Ancak son 18-20 yıldır, bilinenin aksine bu konuda yapılan çalışmalar sonucu birkaç ilacın birlikte kullanılmaya başlanması ile HIV enfeksiyonunun ilerlemesi durdurulabilmekte ve kişi normal hayatına devam edebilmektedir. Burada akıldan çıkarılmaması gereken nokta HIV bulaşması için riskli davranışlarda bulunan kişilerin erken dönemde test yaptırarak, CD4 sayısının riskli seviyelere düşmeden ( < 200) tedaviye başlayabilmiş olmasıdır.
11- HIV bulaşmasını engelleyen aşı var mıdır?
Günümüzde HIV'e etkili bir aşı yoktur. Bu konudaki çalışmalara devam etmektedir.
12- HIV her zaman ölümcül müdür?
Son 20 yıldır kullanılmaya başlanan birleşik tedavi ile (HAART) artık HIV enfeksiyonu kronik bir hastalık haline gelmiştir. Hastalar ilaçlarını düzenli kullandıkları takdirde normal hayatlarına devam edebilmekte, CD4 sayıları artabilmekte ve fırsatçı enfeksiyonlardan kendilerini koruyabilmektedir. Ancak mevcut ilaçlar ile tedavi süresi şu an için ömür boyu olarak kabul etmektedir. Çünkü günümüzde kullanılan ilaçlar virüsün çoğalmasını durdursa da, virüsü vücuttan tamamen atamamaktadır.